Rozwój technologii cyfrowych i rosnąca rola usług chmurowych stawiają przed instytucjami finansowymi nowe wyzwania, ale i otwierają szerokie możliwości. Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), odpowiedzialna za regulacje w sektorze bankowym, ubezpieczeniowym i kapitałowym, wydaje komunikaty dotyczące korzystania z rozwiązań chmurowych, by zapewnić bezpieczeństwo i stabilność rynku. W tym artykule omówimy znaczenie komunikatu chmurowego KNF, jego kluczowe założenia oraz wpływ na rynek finansowy w Polsce.
Wprowadzenie do chmury obliczeniowej w sektorze finansowym
W sektorze finansowym rozwiązania chmurowe zyskują na popularności, ponieważ umożliwiają m.in. szybsze przetwarzanie transakcji, sprawniejsze zarządzanie danymi klientów czy wdrażanie zaawansowanych narzędzi analitycznych. Jednak wraz z korzyściami wynikającymi z chmury obliczeniowej pojawiają się wyzwania związane z bezpieczeństwem danych, ryzykiem operacyjnym oraz zgodnością z przepisami prawa. Instytucje finansowe są zobowiązane do spełniania rygorystycznych norm dotyczących ochrony informacji i stabilności operacyjnej. W odpowiedzi na te wyzwania KNF wydaje wytyczne i komunikaty, które mają pomóc podmiotom nadzorowanym w bezpiecznym korzystaniu z usług chmurowych. Co istotne – zarówno podmiot nadzorowany, jak i jego dostawcy muszą spełniać określone wymagania, aby zminimalizować ryzyko związane z korzystaniem z chmury.
Komunikat chmurowy KNF – kontekst i cele
Komunikat chmurowy KNF to dokument, który został opublikowany, aby ułatwić instytucjom finansowym bezpieczne wdrażanie rozwiązań chmurowych, jednocześnie spełniając wymogi regulacyjne i zapewniając odpowiednią ochronę danych klientów.
Główne założenia komunikatu chmurowego KNF
Komunikat KNF zawiera kilka kluczowych założeń, które mają na celu zwiększenie przejrzystości i bezpieczeństwa korzystania z chmury obliczeniowej przez instytucje finansowe:
- Ocena ryzyka dostawcy chmurowego
Instytucje finansowe są zobowiązane do dokładnej oceny dostawców usług chmurowych przed podjęciem współpracy. Muszą one przeanalizować kwestie związane z bezpieczeństwem infrastruktury, procedurami zarządzania danymi oraz zgodnością z obowiązującymi przepisami.
- Bezpieczeństwo danych i ich lokalizacja
KNF wymaga, aby instytucje nadzorowane określiły, gdzie będą przechowywane dane przetwarzane w chmurze. Lokalizacja centrów danych jest istotna w kontekście przestrzegania krajowych i międzynarodowych regulacji dotyczących ochrony danych, a także potencjalnych zagrożeń geopolitycznych.
- Zarządzanie ryzykiem związanym z przeniesieniem działalności do chmury
Przeniesienie kluczowych systemów i danych do chmury wymaga odpowiedniego zarządzania ryzykiem. KNF wymaga, aby instytucje finansowe sporządziły plan działania na wypadek awarii lub niedostępności usług chmurowych. Plan ten powinien obejmować mechanizmy zapewniające ciągłość działalności i minimalizację zakłóceń.
- Audyt i monitorowanie usług chmurowych
Regularne audyty i monitorowanie usług chmurowych są kluczowe dla zapewnienia zgodności z regulacjami. KNF zaleca, aby instytucje finansowe na bieżąco monitorowały wydajność usług oraz sprawdzały, czy dostawcy przestrzegają ustalonych standardów.
Wymagania KNF wobec podmiotów nadzorowanych
Komunikat chmurowy Komisji Nadzoru Finansowego (KNF) zawiera szczegółowe wytyczne dla instytucji finansowych, które korzystają z rozwiązań chmurowych. Oto główne wymagania, które KNF nakłada na podmioty nadzorowane:
- Ocena ryzyka dostawcy chmurowego
Instytucje finansowe muszą przeprowadzić kompleksową analizę ryzyk związanych z wyborem dostawcy usług chmurowych. Należy wziąć pod uwagę:
- Bezpieczeństwo infrastruktury chmurowej
Dostawca musi dysponować odpowiednimi mechanizmami ochrony danych, zarówno na poziomie fizycznym (np. zabezpieczenie centrów danych), jak i cyfrowym (szyfrowanie danych, ochrona przed atakami cybernetycznymi).
- Zgodność z przepisami prawa
Usługi oferowane przez dostawcę muszą być zgodne z obowiązującymi regulacjami, w tym przepisami o ochronie danych osobowych (np. RODO) i regulacjami sektorowymi.
- Stabilność i reputacja dostawcy
Ważne jest, aby dostawca miał stabilną sytuację finansową oraz dobrą reputację na rynku, co minimalizuje ryzyko niewypłacalności lub nieprzewidzianych problemów operacyjnych.
- Bezpieczeństwo danych i ich lokalizacja
KNF podkreśla znaczenie lokalizacji danych przetwarzanych w chmurze. Instytucje finansowe muszą wiedzieć, gdzie dokładnie znajdują się dane klientów, co wiąże się z różnymi wymogami prawnymi:
- Lokalizacja danych
KNF preferuje, aby dane były przechowywane na terenie Unii Europejskiej, co zapewnia zgodność z unijnymi przepisami. Przechowywanie danych poza UE wymaga dodatkowych działań, takich jak zapewnienie, że dany kraj posiada odpowiedni poziom ochrony danych.
- Dostęp do danych przez instytucje nadzorcze
Dane przetwarzane w chmurze muszą być w każdej chwili dostępne dla KNF i innych uprawnionych organów, nawet jeśli są przechowywane za granicą.
- Zarządzanie ryzykiem związanym z chmurą
Instytucje finansowe muszą opracować i wdrożyć skuteczne procedury zarządzania ryzykiem związanym z korzystaniem z usług chmurowych, w tym:
- Analiza ryzyka operacyjnego
Instytucje powinny ocenić potencjalne zagrożenia wynikające z awarii, przestojów czy problemów z dostępnością danych, a także określić, jak szybko mogą odzyskać pełną operacyjność w przypadku incydentu.
- Plany awaryjne
Wymagane jest posiadanie planów awaryjnych na wypadek problemów z dostępnością usług chmurowych. Plany te powinny obejmować działania mające na celu zapewnienie ciągłości operacyjnej, takie jak kopie zapasowe, systemy alternatywne czy mechanizmy odzyskiwania danych.
- Kontrola nad danymi
Podmioty nadzorowane muszą zachować pełną kontrolę nad danymi, nawet jeśli korzystają z chmury. To oznacza, że powinny mieć możliwość ich przenoszenia, odzyskiwania i usuwania zgodnie z obowiązującymi przepisami.
- Umowa z dostawcą usług chmurowych
KNF wymaga, aby umowa z dostawcą usług chmurowych była precyzyjnie sformułowana i zawierała kluczowe elementy zapewniające bezpieczeństwo oraz zgodność z regulacjami. Umowa powinna obejmować:
- Zakres odpowiedzialności dostawcy
Powinno być jasno określone, za które aspekty usług odpowiada dostawca, a za które instytucja finansowa (np. bezpieczeństwo danych, dostępność systemów, przetwarzanie danych).
- Prawo audytu
Instytucje finansowe powinny mieć prawo do regularnych audytów dostawcy usług chmurowych, aby na bieżąco monitorować bezpieczeństwo de facto swoich danych, jak również zgodność z ustalonymi standardami bezpieczeństwa i regulacjami.
- Procedury dotyczące przenoszenia i odzyskiwania danych
W umowie powinny być jasno określone procedury dotyczące przenoszenia danych do innego dostawcy oraz ich odzyskiwania w przypadku zakończenia współpracy lub awarii.
- Monitorowanie usług chmurowych
KNF wymaga, aby instytucje finansowe regularnie monitorowały jakość i bezpieczeństwo usług świadczonych przez dostawców chmurowych. Należy wdrożyć procedury ciągłego monitorowania oraz audytowania:
- Wydajność usług
Regularna kontrola wydajności usług, w tym czasów odpowiedzi, dostępności i ewentualnych przestojów związanych z zakłóceniem ciągłości działania.
- Zgodność z umową
Sprawdzanie, czy dostawca realizuje usługi zgodnie z ustalonymi w umowie standardami oraz przepisami prawa.
- Zarządzanie incydentami
Procedury zarządzania incydentami naruszenia bezpieczeństwa informacji, w tym szybkie reagowanie na zagrożenia i informowanie odpowiednich organów nadzorczych o incydentach mających wpływ na bezpieczeństwo danych i ciągłość działania usług.
- Ochrona danych osobowych (RODO)
Wszystkie instytucje finansowe korzystające z usług chmurowych muszą przestrzegać przepisów dotyczących ochrony danych osobowych, takich jak RODO. Oznacza to:
- Przetwarzanie danych zgodnie z przepisami
Instytucje muszą mieć pewność, że dane osobowe są przetwarzane zgodnie z zasadami legalności, rzetelności, przejrzystości oraz ograniczenia celu.
- Zgoda na przetwarzanie danych
Podmioty nadzorowane muszą uzyskać odpowiednie zgody od klientów na przetwarzanie ich danych w chmurze, zwłaszcza gdy dane są przekazywane do podmiotów trzecich.
- Zarządzanie ryzykiem ochrony danych
Należy przeprowadzać regularne oceny ryzyka dotyczącego ochrony danych osobowych i wdrażać odpowiednie środki zaradcze, takie jak szyfrowanie danych, pseudonimizacja i inne mechanizmy ochrony.
- Zgodność z regulacjami krajowymi i międzynarodowymi
Instytucje finansowe korzystające z chmury muszą zapewnić zgodność swoich działań z przepisami krajowymi, europejskimi oraz międzynarodowymi, w tym:
- RODO (Ogólne rozporządzenie o ochronie danych)
Usługi chmurowe muszą spełniać wymogi dotyczące ochrony danych osobowych.
- PSD2 (Dyrektywa o usługach płatniczych)
Instytucje finansowe muszą zapewnić bezpieczeństwo transakcji i danych przetwarzanych w ramach usług płatniczych.
- Wytyczne EBA (Europejski Urząd Nadzoru Bankowego)
Podmioty rynku finansowego muszą spełniać europejskie standardy dotyczące outsourcingu i zarządzania ryzykiem związanym z chmurą.
- DORA (Rozporządzenie w sprawie operacyjnej odporności cyfrowej)
Podmioty nadzorowane zobowiązane są do wdrożenia wymogów dotyczących zarządzania ryzykiem ICT, w tym cyberbezpieczeństwa i outsourcingu usług technologicznych.
- Prawo do audytu przez organy nadzorcze
KNF oraz inne organy nadzorcze muszą mieć pełny dostęp do informacji o przetwarzaniu danych w chmurze przez instytucje finansowe. Oznacza to, że:
- Organy nadzorcze muszą mieć możliwość przeprowadzania audytóww infrastrukturze chmurowej, nawet jeśli dane są przetwarzane poza granicami Polski.
- Dostawca usług chmurowych musi współpracować z organami nadzorczymi, umożliwiając im pełen wgląd w procesy przetwarzania danych oraz procedury zarządzania ryzykiem.
Wyzwania i przyszłość regulacji chmurowych
Pomimo korzyści wynikających z wdrażania rozwiązań chmurowych, instytucje finansowe wciąż muszą stawić czoła kilku wyzwaniom. Kluczowym wyzwaniem jest zapewnienie pełnej zgodności z regulacjami prawnymi oraz odpowiednie zarządzanie ryzykiem operacyjnym. Ponadto, dynamiczny rozwój technologii chmurowych wymaga ciągłej aktualizacji wytycznych regulacyjnych. W przyszłości możemy spodziewać się, że KNF oraz inne instytucje nadzoru finansowego będą nadal monitorować rozwój chmury obliczeniowej i dostosowywać przepisy do zmieniającego się otoczenia technologicznego. Może to obejmować bardziej szczegółowe wytyczne dotyczące współpracy z dostawcami chmury spoza Unii Europejskiej, a także nowe regulacje związane z rozwojem sztucznej inteligencji i przetwarzaniem danych w chmurze.
https://www.knf.gov.pl/dla_rynku/fin_tech/chmura_obliczeniowa
https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Komunikat_UKNF_Chmura_Obliczeniowa_68669.pdf
Autor: Tomasz Cieślik